Анатаваны спіс

Шамякін, І. Збор твораў : у 23 т. / Іван Шамякін ; рэд.кал. У. В. Гніламёдаў і інш. ; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2010-2014.

Гэта першае навукова каментаванае выданне творчай спадчыны Івана Шамякіна. У параўнанні з прыжыццёвымі выданнямі ён папоўнены новымі творамі, якія не друкаваліся раней ці былі змешчаны толькі на старонках перыядычных выданняў, зборнікаў.

Шамякін, І. Глыбокая плынь : раман / Іван Шамякін ; [прад. Алеся Марціновіча]. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1996. – 286 с.

Урывак з рамана

Пераправіўшыся цераз Дняпро, Тацяна з палёгкаю ўздыхнула. Цяпер яна лічыла сябе ўжо дома. Радасць ахапіла яе. Яна першая выскачыла з лодкі і шпарка пайшла, баючыся глянуць назад, дзе застаўся чатырохсоткіламетровы шлях яе — шлях нечалавечых пакут і смяртэльнай небяспекі. Ёй не верылася, што яна, адзінокая бездапаможная дзяўчына, прайшла гэты шлях. Тацяна пачала яго на другі дзень вайны, калі фронт быў яшчэ ззаду, а цяпер ён апярэдзіў яе і быў дзесьці далёка на ўсходзе, дзе — яна не ведала.

Больш двух месяцаў ішла яна. I колькі разоў была на валаску ад смерці! Колькі бомбаў выбухнула непадалёк ад яе, загубіўшы і пакалечыўшы сотні людзей: жанчын, дзяцей, старых! Сотні другіх людзей гітлераўцы расстралялі з кулямётаў і аўтаматаў. Два тыдні яна прасядзела ў Калінкавічах у нямецкай камендатуры. I ўсётакі ёй пашанцавала, як нямногім з тых, хто не змог уцячы ад гэтай страшнай навалы. Засталося ўсяго дваццаць кіламетраў, і яна — дома! Тут ужо кожная вёска, кожны паварот дарогі знаёмы ёй, бо многа разоў яна праходзіла тут, калі вучылася ў горадзе.

Разам з ёю перабраліся цераз Дняпро тры жанчыны і два юнакі. Дзве жанчыны былі з груднымі дзецьмі. Такія ж бежанцы, як і яна. Але, ідучы разам, яна не спытала дагэтуль, куды ім ісці. Цяпер па тым, як амаль усе яны ўздыхнулі, калі пачулі, што яна хутка будзе дома, Тацяна зразумела, што ісці ім яшчэ далёка, і пашкадавала іх.

Дарога ішла лесам. Лес быў малады, густы, пераважна асіннік і бярэзнік. Толькі дзе-нідзе над маладымі дрэвамі падымалі свае шырокія кашлатыя шапкі старыя волаты-дубы ці стромка ўзляталі ўгару, нібы хацелі дастаць сонца, роўныя, як струны, сосны. Дзень быў сонечны, спякотны. Лес стаяў маўклівы, панура-задумлівы. I вельмі хацелася забыцца ў гэтай цішыні, сярод спакойных дрэў, што дзесьці лютуе вайна, што яна праходзіла сюдой і вось у гэты адзін кароткі момант можа гінуць тысячы людзей. Тацяна намагалася адагнаць думкі аб вайне. «Вось там, на павароце, мы адпачывалі з Лізай, калі ішлі дамоў і нас дагналі хлопцы. Жэнька і гэты настаўнік Кандыба… Калі гэта было? Два гады… Дзе яны цяпер? Ліза, Жэня? Ці вярнуўся з іх хто дамоў?».

Раптам мірную цішыню лесу рассеклі кароткія стрэлы. Бежанцы ўздрыгнулі, насцярожыліся. Стралялі ў баку ад дарогі, у гушчары бярэзніку. Палахліва паглядаючы ў гэты бок, людзі змоўклі і зашагалі хутчэй. Звычайна Тацяна ў апошнія дні не звяртала асаблівай увагі на такія адзіночныя стрэлы. Але цяпер, калі да хаты заставалася некалькі кіламетраў, спалохалася і яна.

— Глядзіце, — раптам прашаптаў адзін юнак.

Усе павярнулі галовы туды, адкуль прагучалі стрэлы, і ўбачылі маладую жанчыну. Яна бегла напрасцяк да бежанцаў, тулячы да грудзей дзіця. Яе чорныя даўгія косы былі распушчаны і паблытаны; лісце, павуцінне і хваёвыя іголкі заблыталіся ў іх. Вочы былі напоўнены жудасцю. Сіняя сукенка разарвана ў некалькіх месцах. Ногі ў крыві. Па абліччу няцяжка было пазнаць маладую яўрэйку. Дабегшы да людзей, яна ўпала перад імі на калені і працягнула дзіця.

— Людзі добрыя! Дарагія мае!.. Ратуйце дзіця!.. Вазьміце сына майго. Яны гоняцца за намі… Зараз яны забілі маці маю… Дапамажыце… Яны заб’юць і яго… Ратуйце, даражэнькія…

— Бяжы, дачка, бяжы, — зашаптала старая, хрысцячы яўрэйку. — Бог з табою… Ён дапаможа… Яны не дагоняць цябе. Бяжы… у гушчар, у кусты…

— Ой, не!.. Не… Яны знойдуць, яны дагоняць нас… Вось… Чуеце іх галасы? Ратуйце! — жанчына задрыжала, памкнулася да людзей.

Многа жудаснага бачыла Тацяна за два месяцы, але гэтае паляванне за маці з грудным дзіцём — самае жахлівае. Яна глянула ў вочы няшчаснай маці і працягнула рукі.

— Давайце…

Родная мая! Будзь маці яму, — яна схапіла і пацалавала Тацяніны рукі. — Бацька яго… Барыс Каганскі… Можа, вернецца, — яна не скончыла, дзіка аглянулася, згарнула хустку, у якую было загорнута дніця, і, узяўшы яе, як бяруць дзяцей, хутка пайшла па дарозе назад…

Шамякін, І. Злая зорка : раман ; Сатанінскі тур : аповесць / Іван Шамякін ; [прад. Алеся Бельскага]. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2009. – 463 с. – (Школьная бібліятэка).

Урывак з рамана «Злая зорка»

… — А вось ён, Прыпяць ваш. Была яна, а цяпер ён. Не вельмі клеіцца, — углыбіўся ў лінгвістычныя разважанні Віктар і як бы пацвердзіў іх новым куплетам, сур’ёзным, сумным:

Калі разлучаюцца двое,
За рукі бяруцца яны…

3-за павароту ракі выглянула панарама горада, знаёмая, бачаная, можа, сто разоў. Глебам асабліва: у навігацыю часта дабіраўся на «Ракеце», не любіў аўтобуса, які нярэдка прастойваў на паромнай пераправе. Горад новенькі, чысценькі, бела-чырвоны, шэрасці мала, добра спланаваны, хораша азелянёны, за чвэрць стагоддзя пры добрым доглядзе ліпы і каштаны разрасліся, як у Кіеве. Горад расце сюды, на паўночны захад, у бок станцыі ходу яму няма. I дамы, якія яны ўбачылі з ракі, самыя новыя, некаторыя недабудаваныя з бусламі-кранамі. I ўсё ззяла на сонцы — вокны, незакрытая арматура, стрэлы кранаў.

Не, не горад прымусіў іх замаўчаць. Бераг. Ішлі да станцыі. Віктар прыбавіў абароты. Ляцелі віхрам. Нязвыклы выгляд берага. Не было на ім рыбакоў, якіх у суботу там поўна. Ды ў такі спякотны дзень і раннія купальшчыкі маглі знайсціся, ёсць тут маржы, што ад лёду да лёду купаюцца. Зусім прыціхлі, калі адкрылася станцыя. Будынак станцыі. Дым над ёй не чорны, не жоўты, як над ТЭЦ, а нейкі як бы празрыста-блакітны. Глеб хіба трохі суцешыўся, што дым над чацвёртым блокам, не над яго, другім. Каля адваднога канала, праз які напаўнялася вадасховішча, замільгалі постаці міліцыянераў. Адзін, другі… Ніхто не адпачывае, а міліцыя ёсць. Моцна гэта насцярожыла. Усіх, акрамя хіба Віктара. У штучнай бухце — прычал, службовы, стаяць белыя катэры, чаўны. Віктар апісаў дугу і затармазіў не каля бетоннай сценкі, а збоку, на пясчанай водмелі. Не паспелі яны ўтыкнуцца носам у пясок, як перад імі з’явіўся міліцыянер. Сурова загадаў:

— Не прычальваць! Прахадзіце міма!

Але хлопцы адзін за адным сіганулі на бераг. Глеб чарпнуў вясельнымі чаравікамі ваду.

— Мы работнікі станцыі. Нас выклікалі па трывозе.

— Дакументы!

У Васіля і Генадзя былі з сабой службовыя пропускі, Глебаў застаўся ў кішэні штодзённага касцюма. Генадзь браў міліцыянера незвычайнасцю сітуацыі, у якой яны апынуліся:

— 3 вяселля сарваліся. Чуеш — пад газам? Во жаніх. Не бачыш па ўбранні? Ад нявесты адарваўся, каб ратаваць свае шчыты. Малады міліцыянер чухаў патыліцу.

— Адных выклікаюць, другіх не пускаюць. I — ніякіх указанняў. Ніхто нічога не ведае.

— А што здарылася?

— Думаеш, я знаю? Я тое бачу, што ўсе бачаць. Глядзі, як корпус раскроіла. Сілішча!

З маторкі яны ўбачылі дым. Адсюль, з вышыні бетоннага берага канала, добра відаць, як разбураны корпус чацвёртага блока. Просты пажар не мог так расшчапіць звыштрывалае збудаванне.

Генадзь і Глеб даводзілі міліцыянеру неабходнасць іх прысутнасці на станцыі:

— Ды ты знаеш, як у такой сітуацыі патрэбны інжынер па вентылятарах! А дзяжурны інжынер на размеркавальных шчытах? Спыніцца станцыя — замрэ жыццё ў Кіеве.

— Не замрэ. Есць іншыя станцыі.

— Ёсць, канешне. Але без нашай ім не пацягнуць усю нагрузку.

А Васіль Гмыр маўчаў. Стаяў збоку, глядзеў неадрыўна на станцыю, і выгляд яго, такі бадзёры колькі мінут назад, стаў як пасля дзікага перапою. Скіс чалавек, ажно пазелянеў.

Міліцыянера пераканалі. Амаль уподбег кінуліся ўздоўж канала да станцыі. Васіль неахвотна паплёўся за сябрамі, сапраўды ногі яго запляталіся і падкошваліся, як у моцна п’янага…

Шамякін, І. Крыніцы : раман / Іван Шамякін. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1996. – 351 с.

Урывак з рамана

У поўдзень над вёскай прашумела навальніца. Хмара праляцела за некалькі хвілін, шугануўшы касым ліўнем. Але маланка нарабіла бяды. На сядзібе МТС раскалола стары дуб, якому, як людзі казалі, было не менш за дзвесце гадоў, і кантузіла механіка Сяргея Касцянка. Вестка гэтая, як звычайна, перабольшаная, умомант абляцела вёску.

— Забіла Касцянка!

— Сяргея Касцянка забіла!

3 усіх бакоў, не зважаючы на дождж, людзі беглі да МТС. Але Сяргея ўжо завезлі на ўрачэбны пункт. Даведаўшыся, што ён жывы, людзі супакоіліся і, прамоклыя, вярталіся назад у вёску. Радаваліся дажджу, хоць у разгары была ўборка і на полі там-сям, дзе ўбіралі жняяркамі, стаялі бабкі. Але дождж, вядома, прынясе больш карысці, чым шкоды: пасля амаль месячнай спякоты пачала жоўкнуць бульба, вянуць гародніна. Цяпер была надзея, што ўсё гэта ажыве і дасць добры ўраджай.

Сядзіба апусцела ўжо, калі па сцежцы, што ішла па-за гародамі, не па гадах шпарка падышоў стары чалавек з кійком, у прамоклым парусінавым касцюме.

— Што з ім? — з трывогай за Сяргея спытаў ён кульгавага вартаўніка.

— Нічога. Жывы. У бальніцу павезлі.

Стары зняў саламяны капялюш, чыстай хусцінкай выцер твар, лысіну і тут жа сеў на ржавае трактарнае кола, якое ляжала каля дуба.

— Даніла Платонавіч, вы б пад страху або ў кантору зайшлі, — параіў вартаўнік і, як бы адчуўшы няёмкасць ад таго, што стары паважаны чалавек сядзіць на дажджы, а ён стаіць пад страхой, адышоў ад майстэрні. Бокам абышоў дуб, баязліва паглядаючы на яго, быццам маланка ўсё яшчэ сядзела там, у свежай расколіне.

— Ды і ад дуба гэтага далей… Ліха ведае, чаго так часта ў яго б’е. І громаадводы навокал, і ўсё адно… — Ён кіўнуў на высокі шост, па якім да зямлі спускаўся дрот.

Даніла Платонавіч не адказаў. Ён сядзеў, нахіліўшыся, абапёршыся на свой ядлоўцавы сукаваты кій, і цяжка дыхаў.

— Сяргей Сцяпанавіч з машыны саскочыў і ў кантору бег, каб ад дажджу схавацца… Толькі ён — да дуба, а яно і трахнуло якраз. Бач, як развярнула… Стыхія!.. А Сяргей Сцяпанавіч неяк жартаваў, што самая вялікая маланка каштуе руб дваццаць капеек. — Вартаўнік засмяяўся. — Вось табе і руб дваццаць!

Нечакана перад імі з’явіліся дзяўчына год семнаццаці, босая, расчырванелая, з мокрымі валасамі.

Яна непрыязна глянула на вартаўніка і клапатліва нахілілася над старым.

— Даніла Платонавіч, вам нядобра? Я вас правяду дадому, — і пагразіла: — Вось будзе вам ад Наталлі Пятроўны!

Ён узняў галаву, і добрая ўсмешка асвятліла яго маршчыністы твар.

— А-а, Рая?.. Дзякую, Рая, — і нечакана лёгка падняўся, паглядзеў на дуб.

Дуб сапраўды быў магутны — камель у тры абхваты. І нямала ён пабачыў на сваім вяку навальніц! На яго целе было ўжо некалькі шрамаў — зарослых расколін. Верхавіна яго засохла. Даніла Платонавіч помніць яе зялёнай, кашлатай, тады дуб узвышаўся над усёй аколіцай і быў відаць за многа кіламетраў ад Крыніц. А цяпер ясакары вышэй за яго. Цяпер на ім засталіся толькі дзве таўшчэзныя галіны, адна з якіх цягнулася ўгару, а другая — раскінула сваё вецце далёка ўбок і пад цяжарам лісця нахілілася ўніз. Маланка адшчапіла гэтую ніжнюю галіну, і яна павісла ўздоўж камля.

Выглянула сонца, радасна пырснула праменнямі, але дождж яшчэ ішоў, сляпы, дробны. Сонца зайграла на мокрых лісцях дуба. А над ракой і сінім лесам, дзе стаяла хмара і ад яе цягнуліся да зямлі блакітныя ніткі касога дажджу, вялізнай размаляванай дугой устала вясёлка. Там усё яшчэ грымеў гром, але ўжо ціха і буркліва, быццам быў нечым нездаволены і пагражаў, што ён яшчэ вернецца і тады няхай не чакаюць ад яго літасці…

Шамякін, І. Непаўторная вясна : аповесць ; Сэрца на далоні : раман / Іван Шамякін. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2014. – 526 с. – (Школьная бібліятэка).

Урывак з рамана «Cэрца на далоні»

Доктар Яраш стаяў на даху веранды і свістаў, залажыўшы пальцы ў рот. Свістаў так, што здавалася, з дубоў пасыплецца лісце. У блакітнай бездані неба ўзнімалася чарада чаграшоў. Галубы кружылі над дачай. У «мікалаеўскіх чырвоных» гарэлі крылы. Раптам чараду быццам знесла ветрам: міг — і яна апынулася далёка над борам. I доктар ледзь не паляцеў следам за ёю. Ступіў на самы край даху. Пад яго цяжкім целам натужліва рыпнулі слупы веранды, забрынчалі шыбы. Ён хваляваўся, як хлапчук. Сонца, што ўзнялося над борам, біла праменнямі ў твар, сляпіла. Яраш засланяўся ад яго не далоняй, а неяк па-дзіцячы, локцем. 3 другога канца веранды стаяў яго сын Віктар, ростам траха не з бацьку, але худы, танклявы, даўганогі. Ён сачыў за галубамі ў палявы бінокль.

Ля калодзежа сядзелі на лаўцы жанчыны. Іх цікавілі не галубы, а галубятнікі.

— Смешна. Як дзіця. Цэлы дзень можа ганяць галубоў, — быццам з дакорам, але ў той жа час з замілаваннем да мужа сказала Галіна Адамаўна.

— А я люблю людзей, якія могуць вось так захапляцца, — адказала Валянціна Андрэеўна, не зводзячы вачэй з Яраша.

— О, я прыраўную, Валя! — сказала жартам і сама ж адчула, як трывожна ёкнула сэрца. Зачырванелася.

Валянціна Андрэеўна ўбачыла гэтую чырвань на яе шчоках і адвярнулася ад веранды: яна добра ведала сваю сяброўку, яе хваравітую падазронасць.

— Было б да каго, Галя. Я ўжо старая баба. Бачыш, расплылася як. Гэта мне трэба раўнаваць. Мой Кірыла штодзень ставіць цябе ў прыклад. Глядзі, кажа, як Галіна ўмее сачыць за сабою, стройная, як у дваццаць год.

— Тоўстыя заўжды зайздросцяць тонкім, — засмяялася Галіна Адамаўна, задаволеная, што яе хваляць.

3 другой палавіны дома выйшла дачка Шыковічаў Іра, апранутая па-святочнаму — у яркую раскляшоную спадніцу, у белую кофтачку, белыя басаножкі. Гэтае лёгкае адзенне пасавала і да яе стройнай постаці, і да вясёлай летняй раніцы.

Іра паправіла акуляры і таксама пачала ўглядацца ў неба. Галубінай чарады яна не ўбачыла сваімі блізарукімі вачамі і, зняважліва зморшчыўшы нос, сказала:

— Яны даўно ўжо ў горадзе, вашы галубы.

— Не каркай! — кінуў з даху Віктар.

Гэта быў першы гон прывезеных з горада на дачу галубоў, і бацька з сынам моцна перажывалі — ці вернуцца яны?

Але як ні быў заняты Антон Кузьміч галубамі, ён не пакінуў без увагі сынавы словы.

— Э-э, браце мой! Ты як размаўляеш з дзяўчынай? Яна ж на пяць год старэйшая за цябе. А ты ёй — «не каркай!». Жах!

Валянціна Андрэеўна заступілася за хлопца:

— Не вялікая пані. Як яна, так і да яе. Мы тут усе на «ты». Адна сям’я.

Дзяўчына з іранічнай усмешкай зірнула на маці і пайшла па сцежцы да раўчака, што працякаў метраў за сорак ад дачы…

Шамякін, І. Палеская мадонна : аповесці / Іван Шамякін. – Мінск : Юнацтва, 1998. – 590 с.

Урывак з аповесці «Палеская мадонна»

Надзею разбудзіў першы певень. Ён галасіста кукарэкаў ці не на плоце, што адгароджваў іх двор ад суседскага. Не адразу адляцелі ўявы таго, што яна бачыла ў сне. А бачыла яна харч - гару харчу: мяса, сала, смятану, цыбулю, капусту… Пакутлівы сон. Здавалася б: што страшнае ў тым, што сніш такое багацце? А страшнае тое, што ў доме пуста і галава забіта аднымі думкамі: чым накарміць дзяцей? Таму і сніць штоноч зыркае полымя ў печы і мноства чыгункоў і гаршчкоў, якія ліжа полымя. I гара прадуктаў на стале.

Крык пеўня і світанак, што заліваў праз вокны іх бедную хату, вярнулі Надзею да горкай рэальнасці. Прабуджэнне заўсёды прыносіла страх, пасля такога сну ён быў асабліва вострым. Чым накарміць дзяцей?

Божа мой! Успомніла, што на сённяшні дзень у хаце няма і акрайца хлеба. Жах. I цыбульку… пашчыпалі ўжо Юлька ды Юрачка. Прасіла іх, маліла, лаяла, пагражала карай: дайце цыбульцы вырасці! Ды як можна караць галодных дзяцей, асабліва такую малечу, як Юрка і Юлька? Яны паслухмяныя ў яе. Бальшуха Машка можа стаіць, схлусіць; Арцёмка — сама праўда і сумленнасць. Як ён здзівіў суседку Мар’ю, калі знайшоў у крапіве яйкі ад яе курыцы і прынёс ёй! Сварлівая, крыклівая, падазроная — усе ў яе ўсё крадуць, — суседка была ашаломленая, калі Арцёмка прынёс ажно шэсць яек.

Надзея падумала: каб сама яна знайшла, то аддала б ці не? Чужога ніколі не брала, саўгаснае брала. У любы іншы час, нават пасля сваркі з Мар’яй, вярнула б ёй гэтыя няшчасныя яйкі. «А сёння? Каб знайшла сёння?» — спытала ў сябе і сцялася, ажно шчокі загарэліся, і не адказала нават думкай, бо адчула, што не вярнула б. О, каб знайсці хоць адно яйка! Хаця б Юрачку… I ўпікнула сябе: «А Юлька што? А Арцёмка і Машка… хіба ім не хочацца есці? Вялікія? Божа мой! Якія яны вялікія! Дзеці горкія! Арцёмка толькі выдае сябе за гаспадара, за памочніка. А Маша… хоць і скончыла восьмы клас… Але ёй не толькі паесці хочацца… а каму не хочацца? Але і адзецца ўжо як дзяўчыне».

Пахаладзела і ад гэтай думкі: у што адзець старэйшую дачку? Вырашыла аддаць сваё святочнае плацце — няхай перашывае. Маша малайчына: у школе, на ўроках працы, нядрэнна навучылася шыць. Каб кроіць яшчэ навучылася, пасля дзевятага класа магла б пайсці ў швачкі, зарабляла б кавалак хлеба. Раённы быткамбінат разваліўся… А што не развалілася? А шыць людзям трэба, не ўсе ж такія бедныя, як яны, ёсць багатыя, яшчэ якія багатыя! Тэхнолаг быткамбіната іх вяскоўка Алена Ракіта сваю майстэрню арганізавала і набірае дзяўчат. Буржуйка! Не ляжыць душа да яе. Але Алена — стрыечная сястра Міколы, бацькі яе дзяцей, і Мікола мог бы ўпрасіць яе, каб узяла Машу ў майстэрню.

Надзея сумна ўздыхнула. Так яна марыла: разаб’ецца ў блінец, а Машу ўладзіць, калі не ў універсітэт, Мінскі ці Гомельскі, то ў Мазырскі інстытут абавязкова. Самой ёй не пашэнціла паступіць, хоць як рвалася: за які месяц падрыхтоўкі прачытала ўсё, што трэба было вывучыць у дзевятым-дзёсятым класах, але там не вучыла, прагульвала, хлопцы зацьмілі навуку. Дакументы адвезла, а на экзамен не паехала: выскачыла замуж за Русачка, сама прымусіла яго ажаніцца. Вельмі не хацела, каб дачка паўтарыла яе лёс…

Шамякін, І. Трывожнае шчасце : аповесці / Іван Шамякін ; [прад. Алеся Бельскага]. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2008.  – 607 с. – (Школьная бібліятэка).

Урывак з аповесці «Непаўторная вясна»

Пятро прагаласаваў. Машына не спынілася. Мабыць, выгляд падарожнага не зрабіў на шафёра належнага ўражання. Але сам пасажыр думаў аб сабе інакш: у свае васемнаццаць год ён быў поўны высокіх мараў і падзей, без гонару і зазнайства лічыў, што ён чалавек цікавы і апрануты для студэнта прыстойна, а таму мае права на ўвагу людзей. Аднак ён не пакрыўдзіўся і не ўзлаваўся, хоць і не першы вадзіцель так няўважліва праехаў міма. Правёўшы позіркам машыну, ён зноў з прыемнасцю разлёгся на прыдарожнай лаўцы ў цені сосен, паклаўшы галаву на свой пацёрты цыратавы партфелік, напакаваны марамі, надзеямі і рознымі думкамі гэтак жа поўна, як і галава студэнта. Але ў партфелі яны ляжалі ў выглядзе дзённікаў, у якіх добрая палавіна розных здарэнняў і падзей была выдумана, і вершаў — простых, наіўных, але шчырых, бо ўсе яны прысвячаліся ёй.

Пятро ляжаў на спіне і глядзеў у бяздонны блакіт яснага жнівеньскага неба. Ён думаў пра яе. Здараецца, што бывае цяжка ўявіць дарагія рысы блізкага чалавека, калі вельмі хочаш гэта зрабіць. Але сёння Саша ўяўлялася так ясна, быццам увесь час стаяла перад ім, пакуль ён ляжаў тут, за горадам, чакаючы спадарожнай машыны. Можа, праз гэта хлопец і не надта спяшаўся хутчэй дабрацца да месца: хораша думаць так! Не, ён марудзіў і не пабег трыццаць кіламетраў пехатой адразу з цягніка, як часта рабіў гэта пазней. У душы было тое дзіўнае пачуццё, якое мы часта перажываем, асабліва ў юнацтве, калі разам з моцным жаданнем, з імкненнем хутчэй дасягнуць мэты пасяляюцца трывога, няўпэўненасць. Трывогу гэтую адчуваў і Пятро. Адна рэч — сустракацца вечарамі на адной з цёмных вуліц Гомеля, гаварыць аб самых высокіх матэрыях, цалавацца і зусім іншае — прыехаць да яе ў вёску, на кватэру, дзе яна сама гаспадыня. Да таго ж тры месяцы, якія яны не бачыліся, здаваліся яму вельмі доўгім тэрмінам. Колькі сплыло вады за гэты час! Ен ездзіў на практыку ажно ў Сібір і вярнуўся па-ранейшаму студэнтам, а яна скончыла школу і паехала на працу вось у гэтую далёкую вёску, куды яму трэба неяк дабрацца. Яна ўжо самастойны чалавек, фельчар, у яе новыя знаёмыя — колькі ў вёсцы настаўнікаў і іншых хлопцаў! Непрыемнае пачуццё запякло ў грудзях — наіўнае і страшнае пачуццё беспадстаўнай рэўнасці. Чаму яе два пісьмы былі такія кароткія? «Даруй, няма вольнай хвілінкі». Здавала экзамены — знаходзіла час пісаць па некалькі старонак. А тут, у вёсцы, раптам не хапае часу, быццам ва ўсім сельсавеце — адны хворыя. Праўда, яна сама яго запрасіла ў апошнім пісьме прыехаць у госці. Але якое гэта запрашэнне — адзін сказ у канцы, як бы між іншым, для ветлівасці; можа, спадзявалася, што ён не адважыцца прыехаць. Пятро ад такіх думак ажно ўсхапіўся і абышоў вакол лаўкі. Ён пачаў думаць аб той нечуванай у гісторыі чалавецтва страшэннай помсце, якую ён здзейсніць, калі — не дай Божа! — яна здрадзіць яму.

Крыху супакоіўшыся, ён лёг зноў. Перад ім лёгка гойдалася галлё сосен. Над самым вухам пранізліва закрычаў паравоз — побач праляскаў таварны састаў. Пятро ўсміхнуўся: жахі зніклі, ён зноў бачыў яе вочы, блакітныя і ласкавыя, адчуваў на вуснах цеплыню яе пацалункаў. Не, яна добрая, шчырая, і яна кахае яго назаўсёды…